PRAMA SASTRA
BAB OCA’
Menorot
kadaddianna ca’oca’ reya ebagi daddi tatello’macem, iya areya :
a.
Oca’ asal :
oca’ segi’ta’aoba dhari asalla, ompamana:
meja, korse, sare, jamo, gala, geddhung, ban salaenna.
b.
Oca’ oba’an : oca’ se ella aoba dhari asalla amarga
olle tambaan : ter-ater, sessellan, otaba panoteng, ompamana : mejana,
sekorsean, resarean, makalowar, ngormadhi, ban salaenna.
c. Oca’ camporan
: oca’
asal se pas aoba artena amarga olle tambaan oca’ laen, ompamana : gula bato, saptanang(sattanang), korse
males, dhamar kambang, ban slaenna.
Dineng
menorot macemma ca’oca’ e dhalem basa madura reya ebagi daddi 9 macem, iya
areya :
|
|
A. OCA’ BARANG
Se
ekoca’ oca’ barang iya areya settong oca’ se anyata’agi rang barang ban pa apa
se ekenning andhiagi barang. Daddhi neng elmo basa jareya banne : meja, korse,
cangker,pereng bai se kabilang oca’ barang, oca’; angen, ojan, jang-bajangan
jareya tamaso’ oca’ barang keya.
Oca’
barang areya badha se anyata’agi kalaban oca’ asal, ban badha keya se
anyata’agi kalaban oca’ oba’an. Contona :
Ka……………………-kabelli
Pa…………………….-patanya
Pan…………………...-panjai’
Pam…………………..-pambajar
Pang………………….-panglepor
Pe…………………….-petotor
Par(per)………………-parnyae
……………….......-na
-tenggina
…………………..-an –gangsean
Ka-an………………...-kabajengngan
Pa-an…………………-pangkanan
……….ar…………….-karettek
……….al…………….-galimpok
Oca’ rangkebban : ba-giba, kol-pekol, ba-bellin,
ba-berri’, gun-tenggun, ban salaenna.
B. OCA’ GANTE
Oca’ gante iya areya settong oca’ se daddhi gagantena
nyamana barang ban pa apa se ekenneng andhiaghi nyamana barang. Ompamana :
- Gagantena nyamana oreng
:
sengko’, bula, kaula, abdi dalem
: dibi’na, ba’na, panjennengngan,
dika, seda,
:
……………., panjennengnganna pangkadda otaba titella oreng jareya ( Radin, Radin
Panji, Radin aju).
- Gagantena petodu monggu dha’:
2.1. Oreng ban barang pa
apa : reya, reya’, rowa, rowa’, jareya.
2.2. Kabada’an……. :
bariya, dha’ bariya, barinto, barinna’.
2.3 Bannya’na pa apa :
Sabariya, sabarinto, sabarinna’.
2.4. Kennengngan : Dhiya, dhinna’, sakanja,
dhissa’.
2.5. Bakto …………… : sateya, bajangkene, gi’buru.
3.
Gagantena nyamana oreng se andhi’.
3.1 tang, sang, bula, kaula
3.2
na, ba’na, sampeyan, panjennengngan.
3.3
na, nyamana, pangkadda otaba titella oreng jareya.
4. Gagantena petanya monggu dha’ :
4.1
Oreng …………… :
sapa, sapaan.
4.2
Barang pa apa ……. :
apa, apana, apaan.
4.3
Kabadhaan……… :
baramma, dha’ baramma
4.4
Bannya’na pa apa… . : barampa, barampaan.
4.5
Kennengan……….. :
Dhimma, dhimmana.
4.6
Bakto …………….. :
Bila, baja apa.
4.7 Marga…………. : arapa, sabab apa.
C. OCA’ SEPAT
Oca’ sepat iya areya
setting oca’ se anyataagi tabi’at, barna, rassa, bangon ompama : juba’, raddin, mera, pote, manis,
pae’, raja kene’ ban salaenna.
Dineng oca’ sepat badha 3
macem iya areya :
- Sepat se anyataagi kalaban oca’ asal, ompama : raja, kene’, pote, koneng ban salaenna.
- sepat se anyata agi kalaban oca’ obaan :
2.1 a …………………….-an :
atowaan, angodhaan, manean, ban laenna.
2. Ka…………...............-en :
Kakene’en,
kakoberren
Erangkep
Neg-konengan, po-seppoan.
- Oca, sepat se olle oca’ tamba an, akantha :
Lebbi…………….. lebbi penter, lebbi
Nyman, lebbi pae’
Gallu……………...mera gallu, celleng
gallu, pote gallu
Kadibi’……………gantheng kadibi’, sogi
kadibi’, manes kadiri’
Oca’ sepat reya adha-tondha ( adhak-ondhak),
ompamana :
Koneng……..konengan
(lebbi)……..(kakonengan (……..gallu)
Towa……….katowaen (gallu)
Koneng……..neng-konengan,
towa……….wa’towa’an
Katerrangan :
Oca’ neng-konengan ban koneng
kadibi’, bada bidana :
-“ Samsul arowa sataretanan
neng-konengan” = tadha’ madhane
-“Samsul arowa sataretanan koneng
kadhibi’=se laen artena tak koneng.
D. OCA’ GABAY
Oca’ gabay iya areya setting oca’ se anyata agi panggabayanna mahlok
ban en-laenna, akantha : ngabas, ngetter, giderren.
Badha keya oca’ gabay se anyata agi kalaban oca’ oba an
Oca’
reya kalamon epadaddi ogerra careta setting okara, maka okara jareya tarkadhang
badha se kenning pobui lesan, tarkadhang enja’, akantha :
-Abudarrin
ajalan
-Abudarrin
noles
Oca’
ajalan e nyamae oca’ gabay tak alesan
Oca’
noles e nyamae oca’ gabay alesan
Ca’-oca’
se nodhuagi kabadhaan daddhi toro’anna oca’ gabay, ompamana : atemmo, taporop,
kaelangan, yak-reok.
Badha
pole se enyamae oca’ partolonganna oca’ gabay, akantha : bakal, kenning, maste,
ompamana :
“Hamid mangkat”……………….- Hamid bakal
mangkada, tape
serrena Hamid gi’ tak mangkat ljju e pasange oca’ bakal.
Kalamon ngangguy katerrangan oca’ bakal, maka oca’ jareya maste e
panotengi –a; kenning keya oca’ bakal jareya ja’ angguy sakale.gan panoteng –a
bai ella cokop.
E. OCA’ TAMBA-AN
Se emaksod oca’ tamba-an iya areya oca’ se daddi katerrangan : oca’ gabay, oca’ sepat, oca’ tamba-an otaba
oca’ bilangan. Ompamana
:
- Amir
noles bagus
-
jaranna
talebat koros
-
Kakakna
alalakon ce’ enthengnga onggu
-
Sapena
pa’ polo lebbi
F. OCA’ TAMBA-AN
Bungkana oca’ bilangan
reya : setting (sa’), dhuwa’, tello’ empa’, lema’, ennem(mennem), petto’,
ballu’, sanga’.
Dari
bungkana jareya tao/bisa aoba daddi :
- tang(sa’), wa’, lo’, pa’, ma’, nem, to’, lu’, nga’.
- sa’, dhuwa’, tello, pa’, (empa’), lema, nem, (mennem), otaba ennem, petto, ballu, sanga,.
Tarkadhang Pole :
Lema daddi =lemang
Petto daddi =pettong
Ballu daddi =ballung
Sanga daddi =sangang
Dineng
ka angguy se bungka jareya :
- Kalamon barabg se eterrang agi e saba’ e adha’anna, akantha : korse dhuwa’, ajam tello’ mano’ lema’ ban salaenna.
Tarkadhang
pole badha oca’ bilangan erangkep conto se erangkep adha’ :sape dhadhuwa’,
embi’na pa’empa’, ban laen-laen.
Oca’
setting badha kalana e pobu e adha’na
oca’ nyamana barang se eterrang agi, akantha : enalekana settong are, badha
settong nagara, BLL.
- Tong bitongan tak kaburu :
jareya
e angguy mon tong bitongan kaburu
jareya badaha e adha’na katerrangan
otaba pangokorra barang e eterrang agi, ompamana tello polo;…………. Jina ; ………lekor;……….meggi’;………dheppa;
lemang bakto, pettongatos.
Oca’ bilangan reya badha se tanto
bannya’na : ballu, petto, ban laena.
Tape badha keya se tak maste ompamana : panbarampan, badan.
Reya
pole se tamaso’ oca’ bilangan :
►Sorang,
kasorang kadhuwa…., areya ka angguy nerrang agi bannya’na oreng otaba na’kana’
(panggabayanna), angger tak lebbi dari sanga’. Dineng kalamon lebbi, oca’ bilangan
tak osa e pangada’I :ka
-
Tentara kapetto
-Mored katello
-se
nyander kasanga
Na’kana’
tello bellas (tak ngangguy ;ka)
►Sakalean
dhuwa kale………………………
►Sapesan,
kapeng dhuwa…………………….
►gan settong , gan dhuwa’……………………..
G. OCA’ SAMBUNGAN
Iya areya oca’ se egabay bung-sambungnga okara otaba ca’oca’. Contona :
“ Basir perak, sabab eberri’ kalambi ban sarong”.
-Oca’
sambungan tarkadhang e dha’adha’na okara akantha : “ Saellana sapena paju, buru
tao melle kalambi”.
Cem-macemma
oca’ sambungan se laen : ban, bi’, molana, nangeng, sanajjan, sopaja,
kangse, sabelluna,……….
H. OCA’ LANTARAN
Iya areya oca’ se esembu agi e adha’na oca’barang, oca’ gante, sopaja
taoa daddi katerrangan okara, akntha conto :
Ale’ entar ka lorong, sapena badha e kandang.
I.
OCA’ SERRO
Iya areya oca’ se
tarkadhang ekoca’ agi prappa’na getton, perak, sossa, takerjat, ompamana :
-“Wa, guru arowa ma’
bur-leburan ban moredda !”.
-“
E, Kaler arowa!”
-“MasyaAlla, guru rowa ma’
ngajari nakal !”
Tidak ada komentar:
Posting Komentar